Schitterend tegen-concert met muziek van door de nazi’s vervolgde componisten in St. Aegtenkapel

Op zaterdag, 16 februari jl. bezocht ik het tegen-concert in de St. Aegtenkapel in Amersfoort. Dit concert was georganiseerd om een tegengeluid te laten horen tegen de komst van Johan Heesters en diens concert in theater De Flint in Amersfoort. Er is begrijpelijkerwijs veel te doen geweest om de komst van deze artiest, die in het verleden heeft opgetreden voor hoge nazi-leiders, waaronder Adolf Hitler en die zich tijdens het nazi-regime voor zijn artistieke talenten grof heeft laten betalen, waar talloze andere, waaronder Joodse, artiesten daarentegen werden vervolgd, opgepakt en in concentratiekampen werden vermoord, omdat zij hun artistieke talenten absoluut niet in dienst van de nazi’s wensten te gebruiken.

Mijn vader is in zijn jonge jaren opgepakt tijdens een razzia en in een Duits werkkamp opgesloten. Hij heeft daar een afschuwelijke periode doorgemaakt, die tot aan zijn dood vorig jaar van grote invloed op zijn leven is geweest. Mijn vader heeft namelijk zijn hele leven de lidtekens van de Tweede Wereldoorlog met zich meegedragen en zou zich dan ook in zijn graf hebben omgedraaid als hij van dit concert zou hebben geweten. Vanuit o.a. deze familiegeschiedenis heb ik mijzelf inmiddels al weer vele jaren en gelukkig met goede resultaten ingezet voor de bevordering en de verbetering van de informatieverstrekking aan met name Joodse maar in feite alle Tweede Wereldoorlogslachtoffers en/of hun nabestaanden. Het is voor mij nog steeds onbegrijpelijk dat zes miljoen medeburgers in de Tweede Wereldoorlog door de nazi’s zijn vermoord louter en alleen omdat zij van Joodse afkomst waren.

Het verbijstert mij dan ook volkomen dat een man als Johan Heesters die zo grof heeft willen verdienen aan een dergelijk systeem en nooit openlijk en officieel afstand heeft willen nemen van het nazi-regime tijdens zijn concert op afgelopen zaterdagavond tot en met is bejubeld en gefêteerd in theater De Flint. Hieruit blijkt mijns inziens dan ook een volslagen gebrek aan een moreel, ethisch en historisch besef bij de bezoekers en de organisatoren van dit concert.
Gezien mijn eigen familie- en persoonlijke geschiedenis wilde ik dan ook heel bewust op een waardige, beschaafde wijze een tegengeluid laten horen tegen het concert van Johan Heesters. Gelukkig organiseerde de Leo Smit stichting op dezelfde zaterdagavond een tegen-concert in de St. Aegtenkapel in Amersfoort, waarin muziek ten gehore werd gebracht van Joodse componisten, die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de nazi’s waren omgebracht. Het concert had dan ook als toepasselijke titel: “De muziek spreekt - Componisten, vervolgd door de nazi’s.” Het gaf mij de kans om op een waardige wijze een beschaafde tegenstem te laten horen tegen wat op dat moment elders in de stad plaatsvond.

De sfeer in de stad was heel bijzonder. Het was duidelijk voelbaar in de zaal dat dit een concert was dat heel anders zou zijn dan normaal. Dit werd ook mede veroorzaakt door het feit dat voor de ingang politiebusjes en politieagenten stonden en alle bezoekers van het concert zich moesten legitimeren. Het is jammer dat dit op deze wijze moest, maar het is niet meer dan begrijpelijk dat de organisatoren van het concert de veiligheid van de bezoekers volledig wilde waarborgen. Deze veiligheidsmaatregelen waren noodzakelijk geworden omdat extreemrechtse jongeren van tevoren hadden aangegeven op gewelddadige wijze te zullen demonstreren bij het concert van Johan Heesters. Dankzij deze voortreffelijke veiligheidsmaatregelen kon de agressie van deze extreemrechtse jongeren direct in de kiem worden gesmoord.

Het tegen-concert begon en eindigde met toespraken, die op een beschaafde en uiterst verfijnde maar een niet mis te verstane wijze aangaven dat dit concert onmiskenbaar bedoeld was als tegen-concert en daardoor een overduidelijk statement is geworden tegen fascisme en anti-semitisme. De solisten die optraden waren: Irene Maessen (sopraan), Eleonore Pameijer (fluit), Stephan Heber (cello) en Marcel Worms (piano). Zelf heb ik bijzonder genoten van het stuk Cello Sonate (1932) dat werd geschreven door de componist Szymon Laks (1901 – 1983) en van de Joodse liederen Jehudah Ha-Levi en Kaddish, die werden geschreven door Simon Gokkes (1897-1943). De voorstelling vloog voorbij en bleef mij vanaf het begin tot het einde boeien en ik was– zo bleek aan alle reacties die ik in de pauze om mij heen hoorde - overduidelijk niet de enige die hier zo over dacht. Na afloop van het concert volgde dan ook een staande ovatie van het publiek als hommage aan de vier artiesten die ons allen niet alleen een onvergetelijke avond hebben bezorgd, maar die ons allen tevens in staat hebben gesteld om door onze aanwezigheid een waardige, beschaafde maar overduidelijke stem te laten horen tegen fascisme en anti-semitisme. De vele aanwezigen op het concert, die ik heb gesproken, waren net als ikzelf opgetogen over dit prachtige concert en verlieten dan ook na afloop van het concert – net als ikzelf – met een goed en tevreden gevoel de St. Aegtenkapel.

Anne Louis Cammenga